Ege Üniversitesi (EÜ) Etnografya Müzesinde, “Müze Söyleşileri” kapsamında “Kendisi Tatlı, Fonksiyonu Tatlı Şeker Kaşıkları/Elekleri” söyleşisi düzenlendi.
EÜ Sıhhat Kültür ve Spor Daire Başkanlığı tarafından düzenlenen ve moderatörlüğünü EÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur’un yaptığı söyleşide konuşmacı olarak EÜ Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Kısmı Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hale Okçay yer aldı. Söyleşiye; EÜ Etnografya Müzesi Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Dilek Maktal Canko, akademisyenler, koleksiyon meraklıları ve öğrenciler katıldı.
Gümüş şeker kaşıkları koleksiyoneri olan Prof. Dr. Hale Okçay, sunumuna koleksiyoner olma öyküsünü anlatarak başladı. Prof. Dr. Okçay; “Yaklaşık 35 sene evvel çay süzgeci olarak Selçuk’ta eski bir antikacıdan aldığım iki kaşıkla başlayan bu seyahatte, bu sempatik nesnelerin kültürel ve estetik işlevlerini araştırmaya başladım. Araştırmalarım gösterdi ki, bu kaşıklar birinci kere 17’nci yüzyılın başında Fransa’da tarihî kayıtlara geçen birinci yapıldığında altın sonrasında gümüş olmak üzere aristokratik mutfak nesneleri olarak karşıma çıktı. Bu kaşıkların çok enteresan bir gelişimi var. Fransa’da hükümdara, aristokratlara gümüş şeker kaşığı yapabilmek için kuyumcuların, gümüş ustalarının hükümdardan onay alması gerekliymiş bu da kaşıkların enteresanlığını katlayan tarihi bir zenginlik olarak karşımıza çıkıyor” dedi.
“Gümüş şeker kaşıkları, toplumsal statü göstergesi olan objeler”
Başlangıçta zanaatkârın dizaynlarını gösteren kaşıkların vakitle sanayi eserine dönüştüğünü söyleyen Prof. Dr. Okçay, “18’inci yüzyılda Fransa’da altın çağını yaşayan delikli kepçe formunda gümüş mutfak gereçlerinin temel fonksiyonu, tatlı meyve ve pastaların üzerine şeker elemekti. Bir kepçe ve saptan oluşan formun desen ve sap süslemeleri bilhassa 18’inci yüzyıl üretimlerinde bir sanat yapıtı üzereyken, 19’uncu yüzyılın sonlarında sanayileşmenin hızlanması ile bu kaşıklar tek tek elde işlenmekten fabrikada döküm tekniğine hakikat evrilmiştir. 19’uncu yüzyılın ortalarına gelindiğinde, kaşık yapılarının eskiye nazaran inceldiğini, küçüldüğünü, gümüş gramajının düştüğünü, altın vermeyden tasarruf edildiğini daha sonra da bir endüstriyel eser olarak elde işlenmekten fazla fabrikada makine baskısıyla eserin elde edildiğini görüyoruz. Burada da tek tek zanaat üstü yapılan dizayndan artık o dizaynları taklide yönelmiş sanayinin ayak seslerini bize tabir eden, tek tipleşmeye başlayan kaşıklarla müsabakaya başlıyoruz. Kaşıkların hususiyetlerinde çok tipik bir özellik var. Bu kaşıklar, aristokratik yapıya hizmet eden, aslında bir toplumsal statü göstergesi olan nesneler ” diye konuştu.
“Kaşıklar bir kültür ögesine dönüştü”
Söyleşide 80 modülden oluşan gümüş şeker kaşıkları koleksiyonu hakkında bilgi veren Prof. Dr. Okçay; “Bir koleksiyoncu için kıymetli olan ‘nadirlik’ kıstası, her grupta bir tane olmak üzere üretilmeleri ve kaşığa sahip olan aristokratın inisyalinin kaşığın sapına işlenmesi üzere hususiyetler olarak karşımıza çıkıyor ve bu durum o kaşığın pahasını artırıyor. Yüzyıl kadar evvel şeker sanayisinin gelişmesiyle mutfaklarda fonksiyonunu tamamlayan bu kaşıklar artık kültür tarihinde yerini almıştır. Bu nedenle hem fonksiyonu hem de kendisi tatlı olan bir kültür ögesine dönüşmüşlerdir” dedi.
Prof. Dr. Hale Okçay, söyleşinin akabinde iştirakçilerin koleksiyonuyla ilgili sorularını yanıtladı. Aktiflik sonunda Dr. Öğr. Üyesi Dilek Maktal Canko, Prof. Dr. Hale Okçay’a “Teşekkür Belgesi” takdim etti.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
News
